Afgelopen kennissessie van het ETW (van donderdag 3 juni) stond het thema interne organisatie centraal. Met name hoe je je als gemeente voorbereid op de warmtetransitie.  Samenwerken is het devies: met collega’s van andere beleidsthema’s om beleid op elkaar aan te laten sluiten, met externe partners om tot de beste oplossingen te komen in wijken en met gemeenten in de regio om de juiste specialisten aan te trekken en kennis vast te houden en elkaar niet te beconcurreren. Onderstaand wat highlights die de sprekers hebben benoemd. Wil je meer weten; bekijk dan de presentaties op het Kennisplein onder ETW.

Stap 1. Beleid op orde
Gemeenten stellen een Transitievisie Warmte op. Dit is een van de instrumenten die in het Klimaatakkoord zijn vastgelegd, naast de Regionale Energiestrategie en de (Wijk)Uitvoeringsplannen. De TVW wordt verankerd in de Instrumenten van de Omgevingswet: Omgevingsvisie, Programma en Omgevingsplan. In de Omgevingsvisie komen meerdere beleidsprioriteiten samen. De Omgevingswet is nog niet in werking, voorsorteren hierop wordt zeer aanbevolen door KLP. Om de TVW aan te laten sluiten op de Omgevingsvisie bestaat er overgangsrecht: houd rekening met participatie, openbare voorbereidingsprocedure (Afdeling 3.4 AWB) en een Plan-mer. Voor een programma geldt ook overgangsrecht, afhankelijk van het type programma. Het is natuurlijk ook mogelijk om de TVW vast te stellen als autonoom beleid. Houd er dan wel rekening mee dat de TVW opnieuw moet worden vastgesteld als de Omgevingswet in werking treedt. Diverse gemeenten hebben ervaring opgedaan met het versnellen van de energietransitie gebruik makend van de instrumenten van de Omgevingswet.  

Een belangrijk signaal van het programma Warming Up was, dat de ondergrond vaak vergeten wordt als  beleidsterrein. De bodem heeft als natuurlijk systeem diverse functies waarmee je rekening moet houden (bv leverancier van drinkwater). Daarnaast is de functionele ruimte in de bodem beperkt (bestaande buizen en leidingen). Op dit moment is de manier van werken nog niet ingericht om de ondergrond goed mee te nemen in ruimtelijke opgaven. Gemeenten werken vaak op sectorale wijze aan een enkele opgave waarbij de ruimte in de bodem sluitpost is. Ook ontbreekt het overzicht vaak. Het programma Warming Up adviseert om als gemeente meer regie op de bodem te nemen, door de andere opgaven en doelen in een gebied goed mee te nemen in een vroeg stadium en de meekoppelkansen te benutten.

Stap 2. Integrale uitvoering
In de praktijk komen alle opgaven samen; klimaatadaptatie, energie, biodiversiteit. Het helpt enorm als de verschillende beleidsprioriteiten duidelijk zijn vastgelegd in beleid dmv een Omgevingsvisie. Als  dan een project wordt ontwikkeld, zijn de prioriteiten helder. Zowel voor nieuwbouw als revitalisering van bestaande wijken is het belangrijk om tijd te steken in het proces met de partijen die aan de slag gaan in de wijken. Zeker als het gaat om de toepassing van nieuwe concepten die onbekend zijn bij de markt, vraagt het tijd en gesprek om samen naar de beste oplossing te zoeken in plaats van terug te grijpen op het bekende. Gemeente Eindhoven heeft goede ervaringen met het faciliteren van het keuzeproces, door inzicht te geven in de gevolgen van keuzes in projecten voor de beleidsprioriteiten. Zo kunnen ontwikkelaars zelf keuzes kunnen maken hoe ze de prioriteiten gaan realiseren. De ervaring van de gemeente Best leert, dat het uitvoeren van de warmtetransitie een regierol van de gemeente vraagt, waarbij de oplossingen voor 1 wijk of project in verband worden gebracht met de benodigde oplossingen elders.

Stap 3. Menskracht, instrumenten en programmeren
Volgens het uitvoeringslastenonderzoek van AEF en het advies van de Raad Openbaar Bestuur is er tot 2024 ongeveer 1,6 mrd € nodig voor gemeenten, om de extra taken voor de warmtetransitie als gevolg van het Klimaatakkoord op zich nemen. Die middelen zijn er nog niet. Bij het opstellen van de TVW’s is het verstandig om realistisch volgens de opgave en de te behalen doelen een plan te maken en een startknop (en geen handrem) in te bouwen, voor wanneer de benodigde middelen ter beschikking komen.

Om de uitvoering van het programma en alle projecten naast elkaar aan te sturen en te voorzien van adequate menskracht en middelen gebruikt de gemeente Tilburg  portfoliomanagement. De belangrijkste eerste stap hiervoor is inzicht creëren: waar staan we, wat doen we en wat willen we? Schat daarna in wat daar voor menskracht en middelen voor nodig zijn. Bekijk welke middelen al beschikbaar zijn en ga prioriteren op basis van de doelstellingen en de voortgang. Start op tijd met werven en wees creatief met koppelen van budgetten en samenwerken in regionaal verband; per slot vissen alle gemeenten in dezelfde vijver.