Daarnaast helpen de intrumenten gemeenten, bedrijven en andere belanghebbenden bij het verduurzamen van de leefomgeving.  

De energietransitie in Noord-Brabant is in volle gang, maar hoe weten we eigenlijk of we op koers liggen om de gestelde doelen te halen? De Energiemonitor biedt hierop het antwoord. Volgens Monique Serné, beleidsmedewerker monitoring energie en milieu bij de provincie Noord-Brabant, geeft deze een helder overzicht van de voortgang op het gebied van energiebesparing en CO2-reductie in de provincie.  

Ambitieuze doelstellingen halen 

De Energiemonitor brengt in beeld hoe het gesteld is in categorieën zoals warmte, mobiliteit en landbouw. Hierdoor ontstaat een breed beeld van waar de provincie staat ten opzichte van haar doelstellingen voor 2030. Deze zijn ambitieus: de helft van de in Brabant gebruikte energie (warmte, elektriciteit en brandstoffen) moet tegen die tijd uit hernieuwbare bronnen komen als zonne- en windenergie. De CO2-uitstoot dient dan met 55% te zijn gereduceerd ten opzichte van 1990. 

"Wat de Energiemonitor zo belangrijk maakt", legt Serné uit, "is dat het helpt om trends in kaart te brengen en vooruit te kijken. De snelle groei van hernieuwbare energie is bijvoorbeeld een hoopvolle tendens." Daarnaast worden in de analyses projecten meegenomen die nog in de pijplijn zitten, zodat er een realistisch toekomstbeeld wordt geschetst van de CO2-reductie. 

Uitgesplitst per regio 

Een ander belangrijk kenmerk van de Energiemonitor is de regionale focus. De gegevens zijn niet alleen provinciebreed beschikbaar, maar ook uitgesplitst per RES-regio (Regionale Energiestrategie). Dit biedt deze vier Brabantse regio's de mogelijkheid om hun eigen voortgang te monitoren en hun plannen waar nodig aan te passen. "Deze regio's kunnen de Energiemonitor gebruiken als basis voor hun eigen monitoring of als inspiratiebron", aldus Serné. 

De data die de Energiemonitor verzamelt, worden bovendien ingezet bij beleidsvorming, zoals de begroting van de provincie en de uitvoeringsagenda voor energie. Hoewel het instrument daarmee met name interessant is voor beleidsmakers, benadrukt Serné dat het voor iedereen met interesse in de energietransitie toegankelijk is. 

‘Vinger aan de pols’ 

De Energiemonitor is eveneens bedoeld om verantwoording af te leggen over het beleid van de provincie ten aanzien van de energietransitie. "We monitoren om een vinger aan de pols te houden. Doen we nog steeds de juiste dingen en zijn deze effectief?" Haar antwoord: “We zijn zeker op de goede weg, al liggen daarop nog wel hobbels als de transportschaarste op het elektriciteitsnet.” 

Warmtetransitie is een uitdaging

Naast de algemene energietransitie, vormt de warmtetransitie een specifieke uitdaging voor Noord-Brabant. Hoe zorgen we ervoor dat alle gebouwen in de provincie de overstap maken van het vertrouwde aardgas naar duurzame alternatieven?  

Hier komt het Warmtebronnenregister in beeld, een initiatief dat de provincie Noord-Brabant in 2019 lanceerde. Het brengt in kaart waar duurzame warmtebronnen te vinden zijn zoals geothermie (diep in de bodem), aquathermie (oppervlaktewater), riothermie (rioolwater(zuivering)), restwarmte van bedrijven en bio-energie (groen gas). 

Gemeenten ondersteunen

Mart van den Eijnden, beleidsmedewerker verduurzaming gebouwde omgeving bij de provincie, legt uit dat het Warmtebronnenregister vooral bedoeld is om gemeenten te ondersteunen. "Die moeten in hun Transitievisie Warmte (TVW) aangeven hoe ze deze transitie aanpakken. Het register helpt ze om te zien waar warmtebronnen zitten én hoe die zijn te matchen met de lokale warmtevraag." 

Naast de beschikbaarheid van warmtebronnen, geeft het register ook inzicht in de bestaande infrastructuur, zoals warmtenetten die gebruikt worden voor de verwarming van woonwijken. Daarnaast toont het de huidige en toekomstige warmtevraag, met een blik op de verwachtingen voor 2050. Dit maakt het register niet alleen tot een waardevol hulpmiddel voor gemeenten, maar ook voor (technische) adviesbureaus en het bedrijfsleven. 

‘Duurzame warmte Brabantbreed in beeld’ 

"Het register is niet alleen een instrument voor beleidsmakers", vervolgt Van den Eijnden, "maar ook voor bedrijven die bijvoorbeeld restwarmte willen benutten of technische bureaus die lokaal onderzoek doen. Het biedt een compleet, Brabantbreed beeld van de potentie van duurzame warmte, gedetailleerder dan landelijke kaarten.”  

Het register wordt doorlopend geüpdatet. Zo heeft de provincie vorig jaar een paar studies laten doen naar verschillende warmtebronnen en hun match met warmtevragen. Ook is dit jaar de potentie van gemeentelijke rioolstelsels als warmtebron in kaart gebracht en toegevoegd aan het register. 

“Het zou inefficiënt zijn als iedere gemeente zelf zulke gegevens zou moeten verzamelen. Veel gemeenten hebben niet de capaciteit om intern zo’n register samen te stellen. Er zijn vanuit het Rijk wel kaarten, maar die zijn vaak iets te algemeen. Dus het is goed dat het Warmtebronnenregister inzoomt op de situatie in Brabant”, aldus Van den Eijnden. 

De informatie in het Warmtebronnenregister wordt door de provincie ook gebruikt voor bijvoorbeeld de opstelling van ruimtelijke plannen als het Ruimtelijk Voorstel Brabant. Hiermee draagt het register bij aan bredere beleidsvorming op provinciaal niveau.  

‘Iedereen moet kunnen profiteren’ 

Data van de Energiemonitor en het Warmtebronnenregister zijn publiek toegankelijk (zie de linkjes onderaan). Maar er is ook een maatschappelijke kant aan de energietransitie die moeilijker meetbaar is. "Hoe breng je bijvoorbeeld energierechtvaardigheid in kaart?”, vraagt Monique Serné zich af.   

Volgens haar moet iedereen, ongeacht inkomen of achtergrond, kunnen profiteren van de energietransitie. Dit blijft een uitdaging, maar het laat tegelijk zien dat de provincie verder kijkt dan alleen harde cijfers en technologie. De sociale waarde blijft even belangrijk. 

Linkjes naar de Energiemonitor: 

Monitor Energieagenda 2019-2030 

Linkjes met de achtergrondinformatie die de provincie gebruikt voor de Energiemonitor: 

Kerndata set, onderdeel van de klimaatmonitor van het RVO. 

Kerndataset - Breda (databank.nl) 

Planbureau voor de leefomgeving, PBL - landelijke Monitor RES. 
 
Monitor RES 2023 | Planbureau voor de Leefomgeving (pbl.nl) 

Begrippenkader van de NP RES, voor de rekenregels voor de projecten die nog in ontwikkeling zijn (pijplijn). 

Begrippenkader RES: data optelbaar en vergelijkbaar maken | Regionale Energiestrategie (regionale-energiestrategie.nl) 

Foto’s NP RES, gebaseerd op gesprekken met de regio’s, partners en belangenorganisaties. Van belang om de cijfers te duiden. 

Overzicht Foto's NP RES | Regionale Energiestrategie (regionale-energiestrategie.nl) 

Linkjes naar het Warmtebronnenregister: 

brabant.nl/warmtebronnenregister 
 
energiewerkplaatsbrabant.nl (zoek op warmtebronnenregister)