Met het opzetten van een Innovatiecoalitie Waterstof draagt zij bij aan een belangrijke rol voor deze energiedrager in de energietransitie én de Brabantse economie. 

Met innovatiecoalities brengt de provincie Brabantse bedrijven, kennisinstellingen en overheden samen in een zogeheten triple helix-structuur. Zij pakken maatschappelijke uitdagingen aan, zoals de energietransitie. 

Binnen de Innovatiecoalitie Waterstof wordt met vernieuwende technologieën de productie van waterstof efficiënter gemaakt en het gebruik ervan vergroot. Waterstof gaat als energiedrager een belangrijke rol spelen; in de toekomstige energiesystemen en, eveneens op de lange termijn, bij het terugdringen van schaarste op het elektriciteitsnet (netcongestie). 

Stijgende interesse

In de sector mobiliteit is interesse om waterstof te gaan gebruiken. Met name in het zware verkeer: vrachtwagens, grijpers, loaders en graafmachines. “Ook de netcongestie maakt dat mensen zich afvragen of waterstof iets voor ze is”, weet Stefan Ruizendaal, beleidsmedewerker laadinfrastructuur en waterstof bij de provincie. Hobbel op de weg: ‘groene’ waterstof is er nog nauwelijks. En als het er al is, is het (nu nog) prijzig. 

 ‘Afgezet tegen het gebruik van een fossiele brandstof als aardgas is waterstof aanmerkelijk duurder, geeft Peter van Overdijk aan. Binnen het team Innovatie van de provincie is hij projectleider high tech. “Daar ligt een uitdaging voor de Innovatiecoalitie Waterstof: hoe kun je de prijs drukken?”’ 

Grijze waterstof

Die opdracht past binnen ‘Technologische internationale innovatie’, een van de drie ontwikkellijnen waarmee de Innovatiecoalitie Waterstof aan de slag gaat. De provincie heeft daarvoor in totaal 3,65 miljoen euro vrijgemaakt, geeft Van Overdijk aan.  

Nederland is na Duitsland de grootste waterstofverbruiker van Europa. Zo wordt het gebruikt in het productieproces van de (petro)chemische industrie,  onder meer om kunstmest te maken. Alleen gaat het hierbij om ‘grijze’ waterstof: het wordt vervaardigd uit aardgas, waarbij veel CO2 vrijkomt. En van die uitstoot wil de provincie uiterlijk in 2050 verlost zijn. 

Groene waterstof 

‘Groene’ waterstof wordt geproduceerd via elektrolyse met hernieuwbare energie. Door water in een elektrolyser te stoppen, splits je het in waterstof- en zuurstofdeeltjes. 

“Maar als je de kostprijs van waterstof omlaag wilt brengen, moet je zo'n elektrolyser eigenlijk continu laten draaien”, weet Stefan Ruizendaal. “Daar zit de kern van de discussie. Ondanks de netcongestie zijn er ook veel momenten waarop je de elektriciteit van zonne- of windparken wél kwijt kunt aan het elektriciteitsnet.” Stroom die broodnodig is voor de grote vraag naar energie. 

Internationale samenwerking 

Naast een efficiëntere productie van waterstof moet innovatie eveneens leiden tot minder of geen gebruik bij dit proces van schaarse grondstoffen. Beide provinciemedewerkers noemen de depositietechniek als grote doorbraak hierbij. Men is erin geslaagd om de grondstof als een extreem dunne filmlaag aan te brengen in de elektrolyser. 

Peter van Overdijk: “Binnen de Innovatiecoalitie Waterstof is dit een internationaal project van TNO-Holst Centre in Eindhoven, in samenwerking met het Duitse InnovationLab Heidelberg. Gericht op het ontwikkelen van een tweede of derde generatie elektrolysers met onder meer de depositietechniek, die nóg efficiënter zijn.” 

‘Hulp bieden aan MKB’ers’

Inmiddels zijn er zeven clusterbedrijven in Brabant die, met verschillende kennisinstellingen in de innovatiecoalitie met hun eigen waterstofpropositie aan de slag zijn gegaan. “Enerzijds willen we dat innovaties hier landen. Dat is goed voor Brabant. Anderzijds willen we een heel sterke koppeling maken met de in de provincie alom tegenwoordige high tech-bedrijven”, aldus Van Overdijk. “De Brabantse Ontwikkeling Maatschappij is in de uitvoering een belangrijke partner”.  

De tweede ontwikkellijn van de Innovatiecoalitie Waterstof is het opzetten van een strategisch meerjarenprogramma dat de internationale handel bevordert. Het is bedoeld om Brabantse bedrijven te helpen hun ‘grensoverschrijdende’ activiteiten op het gebied van waterstof verder te ontwikkelen.  

De focus ligt daarbij volgens Van Overdijk vooralsnog op handel met Duitsland, waar al veel waterstofbedrijven zijn gevestigd. “In onze innovatiecoalitie zitten ook veel relatief kleine MKB'ers die dat op eigen gelegenheid niet zouden kunnen. Met dit programma bieden we ze hulp.” 

Waterstoftalent

Het ontwikkelen van ‘waterstoftalent’, door mensen kennis over deze nieuwe energiehouder bij te brengen, is voor de coalitie het doel van de derde ontwikkellijn. Daarbij is de samenwerking gezocht met kennisinstellingen als TU/e, Fontys, Avans, Summa College en DIFFER.  

Zij ontwikkelen een laagdrempelige opleiding waarin werknemers van bedrijven meer kennis opdoen over waterstof. Tegelijkertijd bekijken deze kennisinstellingen het opzetten van een waterstof-learning community, op een locatie met testfaciliteiten waar studenten praktijkgericht onderzoek uitvoeren. Of waar werknemers zich kunnen om- of bijscholen. 

Wegwijzer voor gemeenten

De provincie heeft in de Innovatiecoalitie Waterstof de rol van verbinder en aanjager, legt Stefan Ruizendaal uit. Het bij elkaar brengen van partijen is volgens hem gemeente-overstijgend: “Voor de productie en toepassing van waterstof moeten we een keten in Brabant opbouwen. We werken namelijk met verschillende partijen die in die hele keten iets kunnen doen.” 
 
Toch zijn er volgens hem gemeenten waarmee regelmatig contact is over waterstof: over het toepassen ervan in de bedrijven en de zware mobiliteit op hun industrieterreinen; met gemeenten die op hun grondgebied een deel van de waterstofleidingen krijgen die de komende jaren in Brabant worden aangelegd.  
 
“Voor gemeenten en gemeenteraadsleden hebben we een soort wegwijzer ontwikkeld van wat waterstof nou eigenlijk is en wat je ermee kunt: Waterstof - Factsheet - Waterstof.”