Wat zijn warmteschappen?
Samenvatting van het rapport
De warmtetransitie lijkt momenteel gedomineerd door een klassiek speelveld van overheid en markt. Er is veel aandacht voor de betrokkenheid van bewoners, vooral voor het verkrijgen van draagvlak. Dat bewoners zelf plannen voor hun buurt maken en zelf het warmtesysteem in eigendom willen nemen, is nu nog een uitzondering. Alhoewel overheden sympathiek staan tegenover de initiatieven en hen steun verlenen, is het lastig een plek te krijgen in strategisch beleid en voldoende financiering te krijgen voor het hele en complexe proces.
In de maatschappelijke discussies verschijnen andere economische theorieën om de vanzelfsprekendheid van een klassiek speelveld en marktordening te bevragen of te doorbreken. Hoogleraar economie Irene van Staveren gebruikt hiervoor bijvoorbeeld het werk van Adam Smith die drie waardendomeinen onderscheidt: De markt met ruil op basis van keuzevrijheid De staat met regelgeving en herverdeling op basis van rechtvaardigheidsprincipes. De gemeenschapseconomie van de commons en onderlinge zorg op basis van welwillendheid. In termen van Adam Smith kunnen we zeggen dat overheden momenteel niet goed in staat zijn om het derde domein van de gemeenschapseconomie in de warmtetransitie te erkennen en ondersteunen.
Om een beter beeld te krijgen van de voorwaarden voor een nieuw samenspel tussen overheid, markt en de ‘nieuwe commons’ heeft Energie Samen | Buurtwarmte in opdracht van Duurzaam Door een verkenning gedaan naar de randvoorwaarden voor warmte-initiatieven om een volwaardige positie in het speelveld van de lokale warmtetransitie te krijgen.
10 inzichten over de eigen positie van warmteschappen
- Lokaal eigendom bij warmte ontbreekt.
- Warmteschappen definiëren als nieuwe marktspeler en uitwerking Europese directives.
- Ruimte maken zodat overheden en initiatieven samen kunnen leren.
- Ruimte voor intitiatief bij complexe, interbestuurlijke transitie.
- Het warmteschap opnemen in de warmtewet en zorgen voor betere aansluiting met transitievisie warmte.
- Samenwerking van ECW (Expertise Centrum Warmte) en warmteinitiatieven vormgeven voor kennisdeling.
- De regierol van gemeenten en het initiatief van initiatieven op elkaar afstemmen.
- De democratie in de energietransitie aanvullen met gebiedsdemocratie.
- Het warmteschap met eerste recht van ontwikkeling opnemen in transitievisie warmte en de warmteketen.
- Een landelijke coöperatieve ondersteuningsstructuur inrichten voor het professionaliseren van warmteinitiatieven en warmteschappen.
Download het hele rapport van Energie Samen