Volgens het klimaatakkoord zijn gemeenten de regisseurs van de warmtetransitie voor de gebouwde omgeving. Met andere woorden: hoe stappen gemeenten over van aardgas op duurzame manieren van verwarmen en koken? Vóór 2050, met een ijkmoment in 2030. Gemeenten kregen deze opdracht van het rijk ‘over de schutting’ geworpen. ‘We wisten nauwelijks wat die opdracht inhield’, zegt Freek Reffeltrath, beleidsmedewerker in Bernheze. ‘Een opdracht groter dan waar ik ooit eerder aan heb gewerkt’, vult Christianne Derikx van Landerd aan.
De profielen van de vier gemeenten komen sterk overeen, ze zijn voornamelijk agrarisch georiënteerd en hebben veel buitengebied. Christianne: ‘We zijn alle vier klein en er komt bij dat wij - de beleidsmedewerkers - eigenlijk eenpitters zijn op het gebied van duurzaamheid. We opereren vrij geïsoleerd, hebben weinig collega’s met wie we kunnen spiegelen. Voor deze grote opgave was het slim om de krachten te bundelen en samen te komen tot een goed plan.’ Freek vult aan: ‘Veel van onze stakeholders zijn dezelfde, zo zijn woningcorporaties actief in al onze gemeenten. We staken vorig jaar voor het eerst de koppen bij elkaar om gezamenlijk een startnotitie op te stellen. Het was een begin van een mooie warme vriendschap.’
Onder begeleiding van Wilma van de Poll van de Warmtetransitiemakers werken Bernheze, Boekel, Landerd en Uden samen aan de Transitievisie Warmte (TVW). We spreken over de samenwerking met Freek en Christianne. Het team bestaat verder uit Liesbeth Broers van Boekel en Gea van den Berg en Jan van Vlijmen van Uden.
Samen optrekken, eigen accenten
De provincie erkende onmiddellijk dat ondersteuning hiervoor essentieel was. Zo’n grote opgave, zo nieuw! Freek: ‘Wilma van de Poll van de Warmtetransitiemakers nam met ons contact op en is ons gaan begeleiden. Met haar hebben we sloten kennis binnengehaald en werken we nu samen aan drie verschillende visies (Landerd en Uden gaan fuseren).’ Christianne: ‘We trekken samen op, maar leggen natuurlijk onze eigen accenten.’
In het najaar 2021 moeten de TVW’s door de raad worden vastgesteld. Christianne: ‘Ik kijk uit naar de intensivering van de samenwerking na de zomer. Dan gaan we echt wekelijks om tafel om de plannen uit te werken. Ook onze wethouders hebben ‘warmte’ regelmatig in hun gezamenlijk agenda geschreven. “Waar loop jij tegenaan? Hoe los jij dat op?” Het is echt samen sterker.’
Sociale analyse van de wijken
Het onderwerp is complex en veelomvattend. Christianne legt uit: ‘Je hebt met zoveel verschillende facetten te maken. Allemaal zaken die in de TVW terug moeten komen. Er moeten veel onderzoeken uitgevoerd worden. Van welke bronnen kunnen we bijvoorbeeld gebruik maken? Als je kijkt naar de mogelijkheden voor aardwarmte, die lopen dwars door onze gemeenten. Je zou gek zijn als je dat niet samen onderzoekt.’ Freek: ‘En er wordt gekeken naar alternatieve bronnen van energie. Maar ook worden er sociale analyses gemaakt. Hoe zijn de wijken opgebouwd? Zijn er veel huurwoningen of koopwoningen, of is er een mix? En wanneer maak je zo’n analyse? Het heeft geen zin om een wijk nu in kaart te brengen als hij pas in 2035 aan de beurt is. En wat voor mensen wonen er? En willen ze wel van het gas af? En hoe kunnen we ze dan toch meenemen richting gasloos? Communicatie is dan een thema dat je samen kunt oppakken. Hoe doe jij dit? Hoe laat jij bewoners meepraten? Je kunt elkaars zorgen en oplossingen delen.’
Samenwerken: een bron van energie
Christianne: ‘Een van de uitdagingen waar wij als kleine gemeenten een antwoord op moeten vinden is de zoektocht naar bronnen dichtbij. Steden hebben vaak mogelijkheden om gebruik te maken van restwarmte. Wij zullen het zelf moeten doen, op zoek gaan naar warmtebronnen dichtbij. Dan kom je al snel bij de warmtepomp. Maar we moeten ook kijken naar geothermie, wat kan dat ons brengen?’
Allebei kijken ze uit naar het moment dat de TVW is vastgesteld door de gemeenteraden. Freek: ‘Dan gaan we echt aan de slag. Ik vind het spannend om dan met de eerste wijk dat hele traject in te gaan. Wat betekent dat allemaal? Waar loop je tegenaan? Als zo’n eerste wijk succesvol van het gas af gaat, heb je een mooi voorbeeld om te delen. Het kan andere weer gemakkelijker in beweging zetten. Maar eerst: een mooie TVW neerzetten met zijn vieren. Dan ligt er een prachtige basis om aan de slag te gaan. We krijgen hier energie van.’
Door Udo Holtappels