Om te beginnen vertelt Pieter wat het plan is met de Karkooi, het gebouw van het Boerendag museum in Rijsbergen: “We zijn van plan om het dak inderdaad vol te leggen met zonnepanelen. Mensen in de omgeving kunnen via een zogenoemde Postcoderoosregeling deelnemen aan het opwekken van hun eigen zonne-energie. We zijn daarom een coöperatie aan het oprichten zodat we klaar staan als we door kunnen. Maar helaas kunnen we voorlopig niet door. En dat is echt ontzettend jammer omdat we met het dak van de Karkooi veel mensen konden bereiken. Niet alleen de mensen die in het postcodegebied mee konden doen aan het opwekken van zonne-energie, maar ook de bezoekers van het Boerendag museum die we willen laten zien hoe het werkt.”
File op de autoweg
Waarom kan er dan niet doorgegaan worden, is onze vraag. Pieter vertelt: “Dat heeft dus te maken met het onderwerp ‘netschaarste’. Ik leg het uit. Het elektriciteitsnet is als een autoweg. Vroeger was dat eenrichtingsverkeer, van de centrale naar de gebruikers. Tegenwoordig wordt er ook veel stroom door gebruikers opgewekt, en hebben we nu dus ook een rijbaan in de andere richting. Onze zonnepanelen op de Karkooi bijvoorbeeld gaan ook elektriciteit aan het net leveren. Omdat meerdere zonnepanelen in de regio op zonnige dagen tegelijkertijd flink produceren, wordt er veel stroom aan het net geleverd. Zo kun je spreken van een spitsuur midden op de dag en ontstaat er dus file. Het rijdt nog wel, maar er is geen ruimte meer om nog in te voegen. Tenminste, niet meer met grote vrachtwagens met aanhanger, waarmee je projecten als de Karkooi zou kunnen vergelijken.”
“Dat is eigenlijk het probleem: de elektriciteit uit fossiele bronnen is constant, de elektriciteit uit hernieuwbare bronnen geeft pieken op het net.”
Maar hoe zit dat dan op de andere baan? De baan die we als gebruikers van elektriciteit kennen: kan het zo zijn dat er ook problemen ontstaan in de levering? Immers, ook daar is het spitsuur als iedereen na een dag werken thuiskomt en zijn elektrische apparaten tegelijk aanzet. En met het oog op de groei van het aantal warmtepompen en elektrische auto’s, beginnen we ons zorgen te maken. Maar gelukkig verzekert Pieter ons dat daar op korte termijn geen grote problemen te verwachten zijn: “Zonnepanelen op woningen, zeg maar de personenauto’s, hebben nog wel genoeg ruimte om in te voegen. Maar, het is wel belangrijk om daar ook aandacht voor te hebben.”
Verzwaren én verslimmen
De autoweg is dus te krap, vandaar de term ‘netschaarste’. Is het aanleggen van een extra rijbaan dan een oplossing? Pieter is helder: “Dat is een oplossing waarmee Enexis inderdaad aan de slag gaat, maar zoals je zult begrijpen ligt die zwaardere kabel er niet volgende week. Dat kan zelfs jaren duren. En, zoals ook op de autoweg het geval is, bestaat het risico dat we tegen grenzen aan blijven lopen.” Maar wat is dan wel een duurzame oplossing? Pieter: “We moeten vooral inzetten op het verslimmen van het netwerk, buffers zoeken om opgewekte elektriciteit op te slaan. Er wordt bijvoorbeeld veel gesproken over waterstof als opslagmanier. Maar, daar ben ik hier in Nederland niet voor. Voor het maken van groene waterstof is namelijk heel veel energie nodig. En onderweg verlies je gewoon te veel. De energie die je overhoudt na het proces is ongeveer 1/3 van de hoeveelheid energie die nodig was. Dat is zonde, van de energie en ook van de ruimte die daarvoor nodig is.”
Zon voor warmte
Hoe dan wel? Pieter heeft een idee: “Er is nu veel aandacht voor het opwekken van schone energie in de vorm van elektriciteit. Ik zou meer aandacht willen voor warmte en de kansen die de zon daarvoor biedt. Het gros van je energierekening thuis zit namelijk ook in warmte. Daar is nog heel veel te winnen. In de eerste plaats met isoleren. Daarnaast kun je denken aan zonnecollectoren die water verwarmen, en daarmee onze huizen. Dat heet zonthermie. En daar zitten echt veel voordelen aan. Je hebt bijvoorbeeld minder ruimte nodig voor de zonnecollectoren dan voor zonnepanelen. Een ander groot voordeel is dat je de energie voor langere tijd kunt opslaan in warm water voor de winter. En, je kunt gemakkelijk een grotere groep mensen laten profiteren van de zon door bijvoorbeeld een warmtenet in een hele wijk aan te leggen. In Zundert wordt momenteel bij de voetbalclub Wernhout zo’n zonthermisch systeem in hun clubhuis aangelegd. De kantine wordt verwarmd met de zon en de voetballers gaan douchen met water dat is verwarmd door de zon. Hoe mooi is dat! Natuurlijk kan het niet overal, maar het zou een mooie manier zijn om wat vaker naar te kijken. Zeker nu we bij het opwekken van schone elektriciteit tegen de grenzen van de netcapaciteit aanlopen.”
De oplossing voor de Karkooi
Terug naar de Karkooi en de zonnepanelen. Want we zijn nog benieuwd naar wat de netschaarste nu concreet betekent voor dit project. En eigenlijk ook hoe het zit met allerlei andere zonneprojecten waar je de laatste tijd toch veel over hoort. Pieter: “Voor woningeigenaren die zonnepanelen op hun eigen dak willen leggen, is er geen probleem. Netschaarste wordt pas een uitdaging bij grote projecten. Dat komt omdat je dan simpelweg geen aansluiting krijgt van Enexis. Voor de Karkooi wachten we even af. Er loopt nu een onderzoek en mocht het zo zijn dat er toch nog een restje ruimte blijkt te zijn, hopen we natuurlijk alsnog een aansluiting te krijgen. We verwachten hierover voor de zomer van dit jaar nog een uitspraak. En als het niet kan, ja, dan zijn er twee oplossingen. Of we gaan meerdere kleine projecten starten waarvoor we geen nieuwe zware aansluiting nodig hebben, of we wachten af tot het net verzwaard is. Maar sowieso zijn we van plan om in de toekomst met de Karkooi energie op te wekken.”
Dit is een artikel uit de kwartaalnieuwsbrief van Energie A16.
Foto: De Karkooi in Rijsbergen