TEC staat voor Traais Energie Collectief. Traaie is Brabants voor ‘Terheijden’. Energie heeft betrekking op de opwekking, distributie en levering van warmte en stroom. En ‘collectief’ is deze coöperatie door en voor burgers zeker want de betrokkenheid van de bewoners is groot dankzij de tomeloze inzet van de medewerkers en vrijwilligers die voor de coöperatie actief zijn. Door zelf hun duurzame energie op te wekken, maken ze Terheijden als eerste dorp in Noord-Brabant energieneutraal.

We spraken met Giel en Ilse van Fessem (vader en dochter) en Henrike Lodewikus over TEC.

Laten we beginnen met een voorstelrondje. Wie ben je en wat doe je voor TEC?

Ik ben Giel van Fessem en ik ben nu zo’n 7 jaar gepensioneerd na een carrière als docent Nederlands. Omdat ik nu zeeën van tijd heb en veel belangstelling voor het klimaat, ben ik mij gaan inzetten als vrijwilliger voor TEC. Dus ik breng posters rond, ik heb geflyerd, bij meetings ga ik met de microfoon rond en meer van dat soort dingen. Zo heb ik veel mensen leren kennen. En vanuit mijn oude beroep kan ik ook bijdragen door bijvoorbeeld mee te kijken naar de inhoud van het energiebesparingsboekje die we hebben uitgeven. Op het terrein waar de Energiebrouwerij van TEC komt, zijn fundamenten gevonden van een oude brug en die wilden we gebruiken dus die steentjes heb ik ook mee gebikt.

Henrike: Een vrijwilliger als Giel is goud waard hoor; altijd bereid om zich in te zetten!

Ik ben Ilse van Fessem. Ik werk als bodemadviseur voor de gemeente Tilburg dus vanuit mijn werk heel direct bezig met milieuadvies. Van TEC ben ik ‘alleen maar’ lid, dus ik betaal contributie en zodra de huisaansluitingen op het warmtenet komen, word ik daar ook op aangesloten.

Ik ben Henrike Lodewikus. Sinds de lancering in 2017 houd ik me bezig met de communicatie, professioneel en als vrijwilliger. Ik organiseer onder andere bijeenkomsten. De eerste keer in het Witte Kerkje was dat met 50-60 mensen. Tegenwoordig zitten we in de grote Antonius Abtkerk want er komen zo’n 200 mensen naar de bijeenkomsten. We zijn trots dat we inmiddels 650 leden hebben waar Ilse er dus één van is en die hebben we nodig om het samen te doen.

Ilse, waarom ben je lid geworden?

Ilse: Vanuit mijn werk heb ik veel te maken met klimaatprojecten en daardoor zie ik de noodzaak dat we moeten stoppen met de fossiele brandstoffen. We moeten mensen stimuleren om daar beter over na te denken door voor en met elkaar projecten te starten die er binnen je eigen gemeenschap voor zorgen dat we stoppen met het uitputten van de aarde. En dat je daar ook samen profijt van hebt en niet grote bedrijven of andere mensen daar rijk van worden.

Dus ik ben lid geworden omdat je ergens moet starten met initiatieven zoals dit. Door mijn gezin en mijn werk, kan ik als vrijwilliger momenteel weinig betekenen, maar lid worden is het minste dat ik kon doen. Ik ben echt fan.

En als je lid bent heb je stemrecht bij de ALV. Leden van het Traais Energie Collectief bepalen samen waar de opbrengsten van hun groene energie aan worden besteed.

Wat is jullie ultieme doel?

Het dorp energieneutraal maken door zonne-, wind- en warmteprojecten. En door energie te besparen.

De basis is een energienetwerk voor het hele dorp. Er komt een warmtenet waar iedereen op aangesloten kan worden. Daarnaast komt er nog een zonnepark met 27.000 panelen waar we een landschapsarchitect, de leden en de buurt bij betrokken hebben. En een van de windmolens langs de A16 wordt van ons. Straks komt er een kabel van het zonnepark en van de windmolen naar het centrum van het dorp bij de witte boerderij. Dat wordt ‘De Energiebrouwerij’. Daar gaan we de warmte maken voor ons warmtenetwerk. Maar daar kunnen we ook een lokaal biertje brouwen, je kunt daar vergaderen, lessen gaan geven. Het wordt dus een ontmoetingsplek die het hart van het dorp moet worden en waar ook onze energie vandaan komt. Iedereen in het dorp die dat wil, kan warmte en elektriciteit krijgen van onze eigen energiemaatschappij: de Traaise Energie Maatschappij en als Terheijdenaar weet je dus 100% zeker dat jouw energie groen is.

Als we winst gaan maken, willen we die terug laten vloeien in het dorp. Dat noemen we ‘Sterker Dorp’. Dat kan een bankje in het dorp zijn, of we kunnen iets leuks doen voor scholen. Of misschien beslissen de leden dat ze korting willen op hun energierekening. Dat kan ook.

In veel plaatsen is veel weerstand tegen windmolens en zonnevelden. Bij jullie niet?

Er is een goede vibe in dit dorp. Met 6.000 inwoners is Terheijden niet te groot en niet te klein. We doen het samen, ook met het zonnepark. De een zegt “Zet er een hek omheen met zoveel mogelijk zonnepanelen waar je niet meer naar om hoeft te kijken” en de ander zegt “Bouw er een huisje bij voor educatie, maak er een wandelpad doorheen”. In een paar ‘Kom in de wei’ sessies hebben we alle meningen verzameld. Uiteindelijk heeft een landschapsarchitect een heel mooi plan gemaakt waar iedereen blij van werd en waar iedereen een handtekening onder heeft gezet. Dus we doen het samen en daardoor is er minder weerstand dan in andere plaatsen.

Een landschapsarchitect maakte het plan voor het zonnepark.

Waarom zouden er nog meer mensen lid moeten worden?

Hoe meer mensen lid zijn, hoe meer mensen betrokken zijn. Niet alleen bij TEC, maar bij het hele dorp. En dan kun je meebeslissen waar de accenten gelegd worden. En het werkt prettig als je je door veel mensen gesteund voelt.

Nu zijn 650 mensen lid, dat is ruim 10% van het dorp. Maar je moet eigenlijk kijken naar het aantal huishoudens dat zijn er ongeveer 2.500 en dan is ruim een kwart van het dorp lid.

Hoe krijg je anderen (jong en oud) in beweging om ook mee te doen? Hebben jullie daar ideeën over?

We organiseren allerlei activiteiten voor verschillende leeftijdscategorieën. Zoals bijvoorbeeld een fietspuzzeltocht. Op het TEC-terrein hebben we ook een keer een event voor kinderen georganiseerd waardoor je er jonge mensen met kinderen bij betrekt.

In Terheijden is bierbrouwen een veel gedeelde interesse die vaak wordt ingezet voor goede doelen. Zo is ook de Puzzelaer (nu Dorpsbrouwerij Terheijden) ooit begonnen om het zwembad te realiseren. Iedere inwoner kon een puzzelstukje kopen en daarmee is het zwembad (het ‘Puzzelbad’) gerealiseerd. Het is heel bijzonder dat zo’n klein dorp een eigen zwembad heeft en dat is helemaal door de bewoners zelf geregeld. De Traaise Energie Maatschappij levert uiteraard de energie.

Vorig jaar hebben we obligaties uitgegeven. Bij de introductie hebben we ook een biertje met Traaise honing uitgegeven. De link was dat het biertje een percentage heeft van 7% en de obligaties hebben ook een rentepercentage van 7%.

We hebben ook de Energiebespaarbox uitgegeven, een doos met allerlei producten die je op gang helpen met energie besparen. Daar zat het Opwarmertje in. Dat is ook een biertje om mensen warm te maken om aan de slag te gaan met energie besparen.

Elke obligatie was een bouwsteen. Uiteindelijk was het bord te klein en zijn er veel meer obligaties verkocht.

Wat houdt de Energiebespaarbox precies in?

We hebben van de gemeente budget gekregen om mensen te motiveren om met energiebesparing aan de slag te gaan. Dus hebben we een doos samengesteld met bijvoorbeeld isolatiefolie die je achter de verwarming kunt aanbrengen; een veer voor op de deur, een kaars, zodat je een keer een lamp uit kunt doen, een boekje met heel veel informatie over energieverbruik en -besparing. Een slimme schakelaar. Een meter om je verbruik te meten. Superinteressant om te zien wat je droger bijvoorbeeld aan energie kost.

Alle Terheijdenaren kregen een waardebon voor de Energiebespaarbox in de bus en ruim 800 huishoudens hebben die aangevraagd. Die hebben we allemaal bij iemand in de garage samengesteld. Toen hebben we in het dorp een distributiepunt opgezet en de vrijwilligers hebben allemaal een route gekregen om boxen bij de mensen thuis te brengen. Dus samen hebben we toen in één dag 800 boxen verspreid. Dat was het startpunt om met leuke producten mensen bewust te maken en aan de slag te laten gaan met energie besparen. Dat is wel heel goed ontvangen.

In het boekje dat erin zat, stond -in tegenstelling tot de meeste boeken- heel duidelijk dat alles in het boekje zoveel mogelijk gekopieerd en gedeeld mocht worden. Want als je kennis deelt wordt die groter.

Zou jullie initiatief ook in andere dorpen werken?

We worden goed in de gaten gehouden door heel Nederland. Wat het hier wel uniek maakt is de onderlinge betrokkenheid. Maar het belangrijkst is: Gewoon doen; beginnen en volhouden. Er moet een aantal mensen zijn die zeggen “Ja, dat gaan we doen!” en dan moet je het daarna vooral sámen doen en dan zijn de vrijwilligers en leden onmisbaar. En volhouden, want het is echt niet altijd makkelijk.

Wat zijn uitdagingen geweest?

De kracht zit in de ontmoeting. Je moet elkaar aan kunnen kijken en proosten op successen, dus corona is wel een groot nadeel geweest. En verder tegenslagen met vergunningen, commerciële partijen die opeens bezwaar maken en dat soort dingen.

Wat zijn nou boosts geweest die jullie geholpen hebben?

Geïnspireerd op de puzzelstukjes van het Puzzelbad hebben we een groot bord in het dorp gezet met het doel om 2020 obligaties te verkopen die allemaal Traaise Bouwstenen op het bord waren. Bij elke obligatie die werd verkocht, plakten we een Traaise Bouwsteen op het bord. Uiteindelijk was het bord te klein en hebben we veel meer verkocht. Dus de zichtbaarheid die we toen hadden is wel heel succesvol geweest.

Jullie hebben inmiddels een goed netwerk. Hoe belangrijk is dat voor jullie?

We doen alles met de mensen hier in het dorp. Ook technische kennis, alleen als het echt niet anders kan, halen we het van buiten. En onze vrijwilligers zijn daar ook weer heel belangrijk in. Met het uitgeven van de obligaties bijvoorbeeld verdiepen de vrijwilligers zich in de voorwaarden, dan krijgen ze een kleine cursus en dan gaan ze met een TEC-polo aan de straat op en vertellen mensen hoe het werkt, wat de voordelen zijn en beantwoorden alle vragen.

Heb je nog tips aan andere mensen om hen te motiveren?

Henrike: In coronatijd kun je natuurlijk niet veel doen om mensen te ontmoeten, dus hebben we webinars gegeven en een online Meet Up. Ook zijn we het TEC-journaal gaan maken om leden en geïnteresseerden te informeren over de status van projecten en beantwoorden we vragen van kinderen. Ze komen met hele leuke vragen zoals: “Hoeveel mensen werken er in een windmolen?” Door zo’n TEC-journaal kun je mensen betrokken houden.

Ilse: Wat ik nog wel even kwijt wil is dat de energie van de drijvende krachten achter het initiatief ook ongelooflijk belangrijk zijn. De vrijwilligers en leden zijn heel belangrijk, maar zonder drijvende krachten lukt het zeker niet!

Giel: Ik ben gepensioneerd en helemaal nu in coronatijd zit je de hele dag achter de sanseveria’s. Als je dan weer een vergadering kunt bijwonen en weer dingen kunt gaan doen, dan geeft dat zoveel energie. Dus de tip is: Ga niet achter de sanseveria’s zitten, maar kom in actie! Dat is niet alleen voor organisaties heel waardevol, maar geeft ook jezelf weer een enorme boost en heel veel energie!

Wil je meer weten over de werkwijze en alle duurzame initiatieven van TEC in Terheijden? Kijk op de website