De doelstelling voor de energietransitie is om in 2050 volledig onafhankelijk te zijn van fossiele brandstof. Dat betekent dat de kinderen van nu daar een belangrijke rol in gaan spelen. Sommigen als gebruiker van energie, maar ongetwijfeld ook een aantal die professioneel, als ontwikkelaars of beleidsmakers gaan bijdragen aan de energietransitie. Om kinderen nu al aan het denken te zetten, bewust te maken van energieverbruik en om hun meningen en ideeën te horen, ontwikkelde Marjan Bastiaan samen met een aantal andere initiatiefnemers het project ‘Stem van de Kinderen’. Op vier scholen in Brabant gaan ze een aantal buitenlesdagen organiseren met als thema ‘Energie’. De eerste school is Kindcentrum De Sprong in Rosmalen.
Even voorstellen: Marjan Bastiaan en Hans Schrover
Marjan Bastiaan is programmamanager bij de Buitenschool. Dat is een stichting die ernaar streeft om kinderen op basisscholen zoveel mogelijk buiten te laten leren. Samen met Kunstloc Brabant, een stichting die onder andere scholen stimuleert om kunst te gebruiken, de Waardemakers die hele creatieve oplossingen bedenken voor maatschappelijke vraagstukken en Judith van het Inktatelier, hebben ze het project opgezet om de stem van kinderen te laten horen over de energietransitie.
Hans Schrover is leerkracht van De Sprong in groep 7/8 en als begeleider betrokken bij dit project dat met alle drie de groepen 7, dat zijn 41 leerlingen, is gedaan.
Wat houdt het project in?
De overheid heeft een stevige ambitie om het gebruik van fossiele energie met 50% te reduceren in 2030 ten opzichte van 1990. Kinderen worden hierin nauwelijks gehoord. Dus wij wilden bedenken hoe de stem van kinderen hierin gehoord en verbeeld kan worden.
Van Brabant geeft Energie hebben we een bijdrage ontvangen om in de vorm van een challenge vier scholen in heel Brabant te benaderen om de kinderen te betrekken bij de energietransitie. Brabant is verdeeld in vier regio’s die RES-strategieën gaan ontwikkelen om de energietransitie te realiseren. In elk van die regio’s willen we een school vinden die met ons project meedoet. In Noordoost-Brabant werkt de school van Hans mee; Kindcentrum De Sprong in Rosmalen, in Hart van Brabant hebben we al een school in Tilburg, in West-Brabant zijn we bezig met een school in Roosendaal. We zoeken nog een school in de regio Eindhoven.
Het doel is om met dit project, dat duurt tot juni 2022, een keten te bouwen van scholen die elkaar inspireren. De scholen gaan dus niet allemaal hetzelfde doen, maar de ervaringen van de ene school worden meegenomen naar de volgende school die daardoor geïnspireerd wordt en er weer op hun eigen manier mee verdergaat. We hopen dan dat de kinderen inspiratie en bewustwording hebben opgedaan om met de natuur en de omgeving om te gaan. En dat ze hun leefomgeving actief betrekken. De scholen hopen we te inspireren hoe je kinderen over dit onderwerp kunt laten nadenken en bewust kunt maken. Uiteindelijk willen we alle stakeholders inspireren met de inzichten van de kinderen.
Als eerste hebben we met alle initiatiefnemers een lesprogramma samengesteld en een geschikte plek gezocht. Die hebben we gevonden aan de Maas in het pittoreske Gewande aan de dijk. Daar hebben we een aantal buitenlesdagen georganiseerd.
Wat houden die buitendagen in?
Thema van de eerste dag was het ervaren en beleven van de natuur. Met een huifkar zijn we naar de locatie gegaan en hebben daar een aantal opdrachten gedaan. Bijvoorbeeld ‘De andere kijk op de natuur’ waarbij de kinderen via een spiegel naar de natuur kijken en filosoferen over wat ze zien. Een andere opdracht was het bouwen van een vaartuig met dingen die je in de natuur vindt, verder een pot die ze moesten vullen met dingen uit de natuur die betrekking hebben op jezelf. En tenslotte hebben we grondboringen gedaan waarbij ze steeds boringen deden die steeds 30 centimeter dieper gingen en dan steeds kijken wat je ziet in de aardlagen.
Dag twee was een vijftal opdrachten. Een kettingreactie, breng een peer naar de overkant zonder je handen te gebruiken, een knikkerbaan, maak een parachute dus dat ging over het element wind. En bewegen in het zand, dat was meer om de energie in jezelf te vinden en mandala’s maken in het zand. En we zijn er op de fiets naartoe gegaan, dus dat is ook een vorm van beweging en energie.
Tijdens de evaluatie van dag twee hebben we met de kinderen nagedacht over de invulling van dag drie. Ze kwamen met ideeën als: vuur maken, survivallen waarbij je gebruik maakt van de elementen om te overleven. Een ander idee was een soort escaperoom maken.
Wat is jullie uiteindelijke doel?
Dat de kinderen zich heel bewust worden van energie in hun directe omgeving. Niet alleen de kennis, maar ook heel praktisch ervaren en bewust nadenken over oplossingen.
Een mooi voorbeeld is het thema dat we nu hebben op school: ‘De Nieuwe Wijk’. Dit thema is geïntroduceerd door een fictieve brief van de gemeente waarin stond dat het perceel naast de school een nieuwe woonwijk zou worden. Een familielid van een docent heeft de boer gespeeld die daar nu zogenaamd woont. De kinderen gaan nu met de kennis die ze hebben opgedaan, een nieuwe e-wijk, dus een klimaatneutrale wijk, ontwerpen. Compleet met maquettes maken, huizen ontwerpen. Het moet dus een wijk worden waar ze over een aantal jaar zelf zouden willen wonen. Zodat ze daar nu al heel bewust over nadenken.
De ervaringen van de mensen die met de kinderen werken zijn ook heel interessant om straks te delen met mensen die daar professioneel mee bezig zijn. Zodat de meningen van de kinderen ook gehoord worden, want dat gebeurt nu te weinig. Dus het doel is ook om de stem van de kinderen te laten horen. We doen dat op een verbeeldende manier, zodat we het makkelijk en origineel kunnen communiceren.
Voor wie is het dan precies bedoeld?
Voor ons is het echt de bewustwording van de kinderen zelf. Dat we met de fossiele brandstoffen niet verder kunnen. Er moet nu echt iets gebeuren. En dat ze leren hierover een mening te vormen en die ook te verbeelden.
Dus primair voor de kinderen. Dat vak krijgen ze op school ook en dat heet burgerschapsvorming. Maar het project heet de stem van de kinderen en dan is het een mooie bijvangst dat je bestuurders iets mee kunt geven.
Hoe ben je op het idee gekomen?
Als buitenschool geven we al vaak buitenlessen. Toen hoorden we dat Brabant geeft Energie de mogelijkheid biedt voor deze challenge, dus bedachten we dat we de buitenlessen kunnen koppelen aan het maatschappelijk vraagstuk van de energietransitie. En met de middelen die je dan tot je beschikking hebt, kun je het professioneler en creatiever aanpakken, met een grotere groep en meer begeleiding. En je kunt het een heel stuk memorabeler maken door bijvoorbeeld met een huifkar te gaan en in beelden vast te leggen wat de ervaringen van de kinderen en de begeleiders zijn.
Wat is jullie volgende stap?
Voor ons als school nemen we dag drie mee in het thema ‘De Nieuwe Wijk’ en aan het einde van het jaar of begin van het volgend schooljaar is het project afgelopen. We hebben inmiddels de wethouder uitgenodigd om de ervaringen van de kinderen te horen en ook vertegenwoordigers van RES Oost-Brabant worden uitgenodigd.
We nemen de ervaringen van Hans en zijn collega’s mee naar de volgende school. Ze gaan het daar uiteraard op hun eigen manier doen, maar de ervaringen van ‘De Sprong’ dienen weer als inspiratie voor de volgende scholen. Daar doen we ook weer nieuwe inzichten op hoe je dit onderwerp in het onderwijs kunt inbedden. Alle output leggen we vast, niet alleen het resultaat, maar ook het proces hoe we er zijn gekomen dat doen we met behulp van beeldmateriaal, zoals foto’s. Na de vierde school is het project voor ons geëindigd. Maar het is wel de bedoeling dat het weer als inspiratie dient voor andere scholen om er op deze manier over te gaan nadenken.
Zie je ook verschil in motivatie, dat er bij wijze van spreken talenten tussen zitten die hier in de toekomst mee verder willen?
Op de buitendagen zie je uiteraard verschillen in motivatie. Vooral praktische activiteiten vinden ze heel interessant. Met die grondboor bijvoorbeeld. En je ziet er sociale interactie ontstaan, dat ze overleggen, samenwerken en zo tot oplossingen komen. In de toekomst zullen ze ook op projectbasis gaan werken, dus daarvoor is het ook een waardevolle ervaring. Je prikkelt de onderzoeksvaardigheden en stimuleert ze om te ondernemen en creativiteit te gebruiken bij het bedenken van oplossingen.
En de plek is heel uniek. De meeste kinderen waren hier nog nooit geweest, maar ze gaven allemaal wel aan dat ze ouders en familie mee zouden gaan nemen naar deze plek. Als je dan de link legt naar de energietransitie, dan creëert dat daar ook weer bewustwording en dan zijn ze al bezig met het betrekken van hun leefomgeving.
Als we over een half jaar een ‘hoe is het nu met’ interview houden, waar hoop je dan te staan?
Dan hoop ik dat je, als je aan de kinderen vraagt hoe we met energie moeten omgaan, ze dan oprecht overtuigd antwoorden dat we in de toekomst van de fossiele brandstoffen af moeten en aan de slag moeten met zonne- wind- of warmte-energie.
Ik hoop dat ‘De Sprong’ iets tastbaars heeft dat verbeeldt waar we mee bezig zijn geweest. En ik hoop dat we dan in september een tweede school hebben, die dezelfde ervaring heeft als ‘De Sprong’. En dat er dan een vliegwiel gaat ontstaan op heel veel andere scholen.
https://www.brabantgeeftenergie.nl/projecten/stem-van-de-kinderen/