Innovaties voor de grondstoffentransitie in de maakindustrie kunnen het verschil maken binnen de circulaire agenda van de provincie Noord-Brabant. Maar: “Je moet wel durven investeren.”
In de ruim 8000 bedrijven die de Brabantse maakindustrie telt, gaat jaarlijks ruim 42 miljoen ton aan materialen om. Ook zijn ze verantwoordelijk voor de uitstoot van 4,3 miljoen ton CO2. Het gebruik en zelf opwekken van duurzame energie staat bij ondernemers inmiddels vol op het netvlies, al dan niet versneld door de energiecrisis. Maar een bedrijf kan de strijd met CO2 ook anders aangaan.
Hoe? Door circulariteit in de bedrijfsvoering; hergebruik van materialen, of door te zorgen dat ‘eindige grondstoffen’ niet langer nodig zijn en deze te vervangen door een biobased alternatief. Hiermee wordt zelfs CO2 opgeslagen.
Landelijk is het doel om in 2030 een primaire grondstoffenreductie te bewerkstelligen van 50 procent. In 2050 zou er een volledig circulaire economie moeten zijn. “Dat zijn nog geen harde wettelijke eisen, zoals die bij energie wel zijn gesteld, maar regelgeving volgt binnenkort. Het zijn noodzakelijke doelstellingen waar we ons als provincies, gemeenten en waterschappen aan hebben geconformeerd”, zegt Waldo Maaskant.
Minder grondstoffen
Hij is bij de provincie Noord-Brabant programmastrateeg voor circulaire economie en biobased economy. Waar zitten volgens hem de raakvlakken van zijn werkterrein met de energietransitie?
“Circulaire economie betekent allereerst een verminderd gebruik van grondstoffen en materialen. Die worden schaarser. Tevens is voor het verwerken daarvan veel energie nodig. Als je dus grondstoffen binnen de keten weet te houden, heb je minder nieuwe nodig en dalen tevens energieverbruik en CO2-emissies.” Als voorbeeld noemt Maaskant refurbished smartphones.
Een andere belangrijke verbinding tussen de grondstoffentransitie en energietransitie is het feit dat voor die laatste veel hightech apparatuur en installaties noodzakelijk zijn: solartechnologie, windmolens, warmtepompen; allemaal afkomstig uit de maakindustrie. “Ook daarvoor zijn veel en vooral ook schaarse grondstoffen en materialen nodig. Als die niet beschikbaar zijn, betekent dat een enorme rem op de energietransitie.”
.jpg)
Waldo Maaskant, programmastrateeg circulaire economie en biobased economy bij Provinice Noord-Brabant
Tegelijk met energietransitie
Levering van grondstoffen en materialen is in het afgelopen decennium volgens Maaskant nooit zo’n groot probleem geweest. Maar in de voorbije twee jaar is de beschikbaarheid ervan, al dan niet door de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne, niet langer vanzelfsprekend voor de maakindustrie.
Het goede nieuws: hierdoor stijgt de interesse in de grondstoffentransitie. In een vorig jaar uitgebracht rapport concludeert de Sociaal Economische Raad namelijk dat de grondstoffentransitie onlosmakelijk met de energietransitie is verbonden en ook gelijktijdig moet worden opgepakt.
Focus op hightech
Doelstelling voor Noord-Brabant is om 250 maakbedrijven een stap verder te helpen met hun circulaire bedrijfsvoering, schetst Maaskant. Hij is eveneens coördinator van het circulaire programma voor de maakindustrie, een van de vijf transitielijnen in de provinciale circulaire agenda.
“We focussen op de hightech machinebouwers, metaalbewerkers en componentenbouwers. Die zijn stevig vertegenwoordigd in Brabant, met een concentratie in de Brainportregio Eindhoven. Maar ook in West-, Midden- en Noordoost-Brabant is veel hightech en slimme maakindustrie gevestigd.”
Om de maatschappelijke opgave die de grondstoffentransitie is te kunnen oppakken, wil de provincie samenwerkingsverbanden vormen. Bedrijven, onderwijs- en kennisinstellingen en ondersteunende partijen werken samen binnen het opgerichte Circular Value Center Smart Industrie Hub Zuid (CVC).
Koplopers
Met enkele koplopers op het gebied van circulair ondernemen zijn de provincie en ‘Hub Zuid-partners’ een versnellingsprogramma gestart: Circular Value Centre Fast Forward. Het bevat al drie ketenprojecten en dit jaar worden drie nieuwe verwacht. Uiteindelijk moeten geïnteresseerde bedrijven met hun eigen vraagstukken ook bij het CVC terechtkunnen.
Een van die koplopers is CastLab, opgericht door Koen Melis. Als directeur van het Tilburgse bedrijf Melis Metaalgieterijen, in 1954 opgericht door zijn vader en oom, erkende hij al langer de noodzaak om te innoveren. Naast het traditionele gieten – bij zijn bedrijf in aluminium en brons – zijn nieuwe technieken verschenen als 3D-printen en verspanen (frezen van een vorm uit een metaalblok).
Maatwerk
“Die ontwikkelingen in de markt dwingen je om anders te denken, zeker nu”, legt hij uit. “Óf inzetten op grote series met lage stuksprijzen, óf jouw kennis koppelen aan maatwerk en kiezen voor een duurzame oplossing. Dat laatste doen wij: kleine series prototypes of (reserve-)onderdelen snel kunnen leveren.”
Het ontwikkelen en produceren van zo’n onderdeel kan al vanaf één exemplaar en binnen tien dagen. Een afnemer hoeft dus geen grote voorraden in te kopen. Dit leidt tot een aanzienlijk lager grondstoffenverbruik en minder investeringskosten. Rapid casting on demand, noemt Melis het.
“Sommige klanten hebben nog duizenden onderdelen in hun magazijn, omdat de markt verlangde dat ze altijd een groot aantal zouden afnemen. Dat hoeft dus niet meer. De nieuwe werkwijze is ook toekomstbestendig, want zo’n onderdeel wordt gescand, gedigitaliseerd en zit voortaan in een digitale bibliotheek. Daaruit kunnen de gewenste aantallen besteld worden.”
Koen Melis, directeur CastLab
Samen in een proeftuin
“Je moet wel durven investeren. In maart 2022 hebben we er een apart bedrijf voor opgericht: CastLab.” Dat richt zich veel meer op het volledig digitaliseren van gietdelen voor machines, apparaten en componenten voor verschillende sectoren, zoals rail-infra, maritiem, agro en hightech.
De productie zelf besteedt het uit aan aangesloten gieterijen en andere partners in de waardeketen, zoals Melis Gieterijen. Samen werken zij aan het realiseren van circulaire doelen.
Binnen CastLab Proeftuin krijgen ze de mogelijkheid om te sturen op zaken als circulariteit en duurzaamheid. “Op die manier hopen we een aantal mooie partijen binnen die waardeketen aan elkaar te verbinden en zo gezamenlijk concrete stappen te maken”, aldus de CastLab-directeur. “Om verder te groeien in deze superniche. Daar willen we ons op gaan focussen in een Proeftuin 2.0.”
Week van de Circulaire Economie
Van 6 tot en met 11 februari is de landelijke Week van de Circulaire Economie. Ook in Brabant zijn in het kader hiervan diverse hubs te bezoeken.
Zo werkt het Circular Value Centre mee aan een masterclass, op vrijdag 10 februari in het Veldhovense Mikrocentrum. Deze richt zich specifiek op het management van bedrijven in de maakindustrie. Dat moet, als gevolg van nieuwe EU-regelgeving, rapportages maken op het gebied van circulariteit en duurzaamheid (Corporate Sustainability Reporting Directive).
Provincie Noord-Brabant speelt ook in op de Week van de Circulaire Economie. Zo is er onder andere een marktplaats op het provinciehuis voor medewerkers, wordt een captainsdiner georganiseerd voor koplopers van het netwerk Brabantse Aanpak Circulair Bouwen en vindt een evenement plaats voor Brabantse wethouders en beleidsmedewerkers voor het opstarten van Circulaire Ambachtscentra.