Proces om warmtenetten te realiseren

De realisatie van een warmtenet begint altijd met een idee dat verder uitgewerkt moet worden. Greenvis heeft het ontwikkelwiel ontwikkelt, dat laat zien hoe je van een idee naar realisatie toewerkt.

In de eerste fase zal het idee uitgewerkt moeten worden naar een schetsontwerp. Daarna is een eerste haalbaarheidsonderzoek gewenst. Het betrekken van de juiste stakeholders en het berekenen van een business case zijn ook onderdeel van de eerste stappen. Naarmate de zekerheid van het traject toeneemt kunnen de belanghebbenden afspraken maken over hun rol, ambitie en betrokkenheid in het traject. De cijfermatige onderbouwing, afspraken en rollen tussen de partijen worden gaande weg steeds concreter. Als het plan haalbaar blijkt en partijen vertrouwen hebben in het plan, is het tijd om de markt erbij te betrekken.

Welke partner kan het warmtenet aanleggen en/of exploiteren?

En, welke rol wil de gemeente vervullen om belangen van bewoners te behartigen? Het toekennen van rechten en taken gebeurt via een marktconsultatie of -verkenning en vervolgens een aanbesteding met dialoog of een aanbesteding 1 op 1 indien de gemeente geen economische eigenaar wil worden. Dit is het ‘deal making proces’. Met de handige checklist van Fakton kan een gemeente toetsen of ze klaar is voor dit traject. In dit proces is transparantie over de business case belangrijk. Iedere partij kijkt hoe ze bepaalde risicopremies of kosten omlaag kunnen brengen door bijvoorbeeld de versnelling van aansluitingen, voorfinanciering of garanties.

Opzet van kleinere warmtenetten

In een coöperatief project (voor kleine projecten) is de samenwerking tussen een gemeente en een ervaren marktpartij vroeg in het proces waardevol. De marktpartij brengt ervaring en expertise in waardoor snelle stappen gezet kunnen worden. In Wageningen en Terheijden heeft deze samenwerking ervoor gezorgd dat risico’s rondom onomkeerbare keuzes beter ingeschat worden en de foutmarge omlaag gebracht.

Opwaardering van warmte

Als de warmtebron uitgekozen is, moeten het ontwerp van het warmtesysteem gedetailleerd worden. Een aantal keuzes worden dan genomen zoals de fasering van aansluiting van gebouwen of de opwaardering van de warmtetemperatuur. De technische keuzes qua opwaardering van warmte (decentraal of centraal) is heel specifiek per project is. Dit beïnvloedt uiteraard de Business Case. Het warmtenet in Roermond (vanuit restwarmte) is anders dan in Mijnwater waarin decentrale warmtepompen de warmte op de goede temperatuur opwaarderen.

Noord-Brabant en geothermie

In Brabant is veelbelovende potentie voor ondiepe geothermie (tot 1500m diep). Hieronder een kaart van deze potentie.

Om een geothermie project succesvol te laten zijn is voldoende afzet voor de lange termijn een vereiste. Levering aan een woonwijk of kassen biedt dit langere termijn perspectief. Eén bron kan een wijk van rond de 3.000 woningen (met 80% CO2 besparing t.o.v. aardgas) van warmte voorzien. De provincie gaat extra onderzoek doen naar permeabiliteit om de haalbaarheid te finetunen. Een aanvullend (geologisch) onderzoek en opsporingsvergunning is nodig om te bepalen of er voldoende warmte te winnen is. Een lijst met documenten (handreiking aanvragen opsporingsvergunningen aardwarmte & specificaties geologisch onderzoek) nodig voor het aanvragen van een opsporingsvergunning vindt u via deze link. Als er uiteindelijk voldoende potentie voor aardwarmte in de ondergrond is, heeft de gemeente of de marktpartij een vergunning nodig voor het winnen van aardwarmte, een winningsvergunning.

De eerste stappen rondom restwarmte zijn belangrijk

Rondom restwarmte zijn de eerste stappen belangrijk. Na het lokaliseren van een potentiële bron is het contact met het bedrijf cruciaal. Een aantal tips rondom het contact zoeken met het bedrijf zijn hier te vinden.

Het zoeken van een win-win situatie is belangrijk want het bedrijf is niet per se bereidwillig om middelen beschikbaar te stellen voor zo’n project. Een extra project kost tijd en maakt geen onderdeel uit van haar kernactiviteiten. Voor het bedrijf kan de ontkoppeling van warmte toch een aantal voordelen met zich mee brengen, zoals: financieel (minder emissierechten nodig en verhoging van efficiëntie in processen), maatschappelijk (MVO) draagvlak voor de locatie en activiteiten van het bedrijf en het belang voor het milieu. Een constructieve samenwerking met het bedrijf is de sleutel voor succes in het beschermen van ieders belang en het in kaart brengen van potentiële risico’s. Voor het bedrijf mag de uitkoppeling van warmte gevaar voor continuïteit van het proces zijn en geen (niet-afgedekte) kosten met zich meebrengen.

Voor de gemeente is één van de risico’s de lange termijn leveringszekerheid

Een haalbaarheidsstudie dient aan te tonen of de temperatuur, het warmtevolume en het productieprofiel voldoet om op de juiste momenten voldoende warmte te leveren. Als de eerste inzichten positief zijn is een intentie overeenkomst of een samenwerkingsovereenkomst de volgende stap.  De gemeente heeft in de nieuwe Wet Collectieve Warmtevoorziening een ophaalrecht bij industriële restwarmte. Dit maakt het interessant om restwarmte te benutten voor de gebouwde omgeving.

Heusden heeft hier ervaring mee en heeft haar lessen gedeeld

Opschaalbaarheid zoeken na de eerste wijk is essentieel voor de rentabiliteit, en de leveringszekerheid en afzetzekerheid zijn ook bepalend voor het succes van het project.

RVO biedt ondersteuning aan gemeenten in de verkenningsfase en (later) in aanpak en zoekt samen met de gemeente naar subsidiemogelijkheden. Op zoek naar  leidraad voor gebiedsgerichte warmte-uitwisseling?

Download de handreiking van het Rijk