Deze zomer stuurde minister Rob Jetten voor Klimaat en Energie een brief aan de Tweede Kamer, waarin hij pleitte voor een burgerberaad over klimaatbeleid. Zo’n burgerberaad bestaat uit een gelote groep mensen, die samen een aantal keer in gesprek gaan met experts en met elkaar over de een actueel beleidsthema – in dit geval de aanpak van de klimaatcrisis. Op basis van die gesprekken formuleren de inwoners maatregelen waarmee de politiek aan de slag kan.

Als het goed wordt uitgevoerd, kan een burgerberaad leiden tot doeltreffend klimaatbeleid en meer vertrouwen tussen politiek en inwoners. In Nederland laat een landelijk burgerberaad nog op zich wachten, maar in verschillende Europese landen heeft zo’n landelijk klimaatburgerberaad al plaatsgevonden. In Frankrijk namen eind 2019 bijvoorbeeld 150 gelote burgers deel aan de ‘Convention Citoyenne pour le Climat’. In zeven weekenden kwam de groep tot 149 voorstellen die samen tot een broeikasgasreductie van 40% in 2030 zouden moeten leiden. Ze stelden bijvoorbeeld een verlaging van de btw op treinkaartjes, een verbod op reclame voor fossiele brandstoffen en een stop op de bouw of uitbreiding van luchthavens voor. Het Franse beraad bleek een succes: president Macron nam 146 van de aanbevelingen over.

Gelders burgerberaad

De provincie Gelderland besloot niet af te wachten om burgers te betrekken bij haar nieuwe Klimaatplan en organiseert dit jaar zelf een burgerberaad. Het Gelders burgerberaad bestaat uit twee delen: een burgerpanel en een burgerforum. Eind juni kregen 30.000 Gelderlanders, na loting, een brief met de vraag of zij mee wilden doen aan een online onderzoek: het burgerpanel. Dit panel kon adviseren over de maatregelen die zij dachten dat genomen zouden moeten worden, rekening houdend met de mogelijkheden en beperkingen van de provincie (zoals het beschikbare budget).

Bewoners die meededen aan het burgerpanel, konden zich vervolgens ook aanmelden voor het burgerforum. De provincie selecteert uit de aanmeldingen 150 mensen die zoveel mogelijk een afspiegeling zijn van de samenleving. Dit forum komt van september tot en met december 2022 vier keer bij elkaar. Een onafhankelijk bureau helpt het forum om een advies te vormen over het klimaatbeleid. Dat doen ze op basis van de uitkomsten van het eerdere burgerpanel (het online onderzoek) en met kennis en advies van (klimaat)experts die ze zelf mogen uitnodigen. Dit advies gebruikt de provincie bij het vernieuwen van het Gelders Klimaatplan in 2023.

Inwoners betrekken

Ook voor de vervaardiging van de PlanMER voor de Regionale Energiestrategie, gaat de regio Noordoost Brabant een intensief participatietraject met de achterban in. Dit is weliswaar geen burgerberaad, maar biedt wel mogelijkheden om inwoners nadrukkelijk bij de RES te betrekken.

Do’s en dont’s bij burgerberaden

Om kennis uit te wisselen over burgerberaden met ervaringsdeskundigen en experts vanuit andere overheden, wetenschap en adviesbureaus, organiseerde de provincie Gelderland in juli een ‘inspiratielunch’. Verschillende thema’s kwamen aan bod, met name alles wat te maken heeft met mandaat, zeggenschap en besluitvorming. Wat verwacht je bijvoorbeeld van inwoners? En hoe zorg je dat ze het gevoel hebben dat ze echt zeggenschap hebben in plaats van dat ze mogen meepraten over iets dat toch al beslist is? Energieparticipatie.nl, de leeromgeving voor participatie bij het opwekken van duurzame energie van het NP RES, zette een aantal tips op een rij.

• Wees duidelijk over wat je met adviezen doet
  Het is belangrijk om in te gaan op de verwachtingen die (deelnemende) inwoners hebben. Organiseer je een burgerberaad, wees dan helder over het proces, de verwachtingen die je van inwoners hebt en wat er met de resultaten gaat gebeuren. Je hoeft niet ieder advies één op één over te nemen, zolang duidelijk is voor inwoners waarom je het advies wel of niet overneemt.
   
• Laat politici zich betrokken tonen
  Het is belangrijk dat politici en bestuurders hun gezicht laten zien bij burgerberaden, dat draagt eraan bij dat inwoners zich serieus genomen voelen. Daarbij komt de rol van politici wel precies: toon je betrokken, maar geef inwoners niet het gevoel dat je de uitkomsten wil beïnvloeden.’
   
• Doelgroepen bereiken is soms lastig
  Diversiteit en inclusiviteit blijkt een ingewikkeld thema. Want hoe zorg je ervoor dat je burgerberaad niet alleen bestaat uit gepensioneerde witte mannen met een universiteitsdiploma? Sommige deelnemers losten dit op door actief langs te gaan bij huizen en straten om mensen te werven voor het burgerberaad. Een andere manier is om aan te sluiten bij bestaande activiteiten en structuren, bij de belevingswereld van verschillende groepen inwoners.
   
• De rol van ambtenaren is belangrijk
  De politiek beslist wat er gedaan wordt met de uitkomsten van het beraad, maar uiteindelijk zijn het de ambtenaren die de besluiten moeten uitvoeren. Het helpt daarbij als zij weten wat er in het burgerberaad besproken is. Bovendien weten ambtenaren goed of plannen uitvoerbaar of betaalbaar zijn. Door dat al op tijd aan te geven, kunnen teleurstellingen voorkomen worden.

Meer weten?

Lees meer over het Gelders burgerberaad op de website van de provincie Gelderland. Alle lessen van de inspiratielunch kun je lezen op de Energieparticipatie.nl.