De RES 2.0 is een nieuw ijkpunt van de bestaande RES 1.0. NPRES heeft aangegeven dat de RES 2.0 meer uitvoeringsgericht moet zijn en dus concreter. Voor elke regio geldt dat dit verschilt in hoeverre je hier al aan kunt beantwoorden. De verwachting is voor onze regio dat de RES 2.0 een voortgangsdocument wordt waarbij sommige zaken al concreter geduid kunnen worden ten opzichte van de RES 1.0 maar dat de uitvoeringsgerichtheid pas echt goed aan bod zal komen in de RES 3.0.

Het is een proces van ruim 10 jaar tot 2030 van plan tot en met realisatie van de plannen. Om iedereen goed te betrekken in deze periode en mee te nemen in de razendsnelle ontwikkelingen in de energietransitie wordt elke twee jaar een update gedaan. De RES 2.0 verschijnt in juli 2023.

Er is een regionale besparingsopgave vastgesteld van 11% in 2030 ten opzichte van het verbruik in 2017 (21% in 2050). Gemeenten geven hier op een lokaal passende manier invulling aan. De RES monitort de voortgang, deelt kennis en er is een voorstel in de maak om de krachten hierin verder te bundelen. Gemeenten, inwoners en partijen als woningbouwcorporaties blijven aan zet om de opgave te realiseren.

Het elektriciteitsverbruik in de regio NOB is onderdeel van de RES, dus ook het elektriciteitsverbruik van de aanwezige industrie. De warmteopgave van de industrie valt buiten de RES. De RES beperkt zich tot de warmteopgave van de gebouwde omgeving. Hier gaat de klimaattafel industrie over. Zie: https://www.klimaatakkoord.nl/industrie

Industrieën en landbouw dragen bij aan de vermindering van de CO2-uitstoot. Hiervoor worden plannen uitgewerkt aan de andere overlegorganen binnen het nationale klimaatakkoord. De RES focust zich op de opgave elektriciteit en gebouwde omgeving.

- Voor de rol van de industrie binnen het klimaatakkoord, zie https://www.klimaatakkoord.nl/industrie

- Voor de rol van de landbouw binnen het klimaatakkoord, zie: https://www.klimaatakkoord.nl/landbouw-en-landgebruik

Een van de uitgangspunten van de RES in Noordoost Brabant, is het maximaliseren van grootschalige energieopwek via zon op dak. Daarnaast denken organisaties als VNO-NCW mee in de klankbordgroep om aan te geven wat bedrijven in algemene zin nodig hebben. Dit wordt in de RES meegenomen in de randvoorwaarden naar het Rijk en bij  gemeenten aangegeven. Gemeenten kunnen bedrijven stimuleren door een actieve benadering, voorwaarden te stellen in beleid waar mogelijk, handhaving op verplichting ten aanzien van duurzame investering en/of financiële prikkels. Tot slot zorgt de ODBN ervoor dat bedrijven gestimuleerd worden / blijven in hun energietransitie door ook zaken via het wettelijke kader aan te jagen.

De energietransitie is niet voltooid na 2030. In 2050 is de ambitie om vrijwel alleen duurzame energiebronnen te gebruiken. Meer opwekken dan de opgave zou daarom mooi meegenomen zijn.

In de formele procedure van een zogenaamd ‘ruimtelijk besluit’ (zoals de aanpassing van een bestemmingsplan en het verlenen van de omgevingsvergunning) kunt u zogenaamde ‘zienswijzen’ indienen bij de gemeente en beroep aantekenen bij een onafhankelijke rechter.

De keuzes die we maken in de manier waarop de energietransitie wordt vormgegeven, hebben ook implicaties voor de maatschappelijke kosten. Zo zijn de financiële kosten voor zonne-energie 3 tot 5 keer groter dan die voor wind. In de RES worden de maatschappelijke kosten voor de investeringen in het elektriciteitsnet op regionaal niveau doorgerekend. Deze kosten zijn daarmee een belangrijk onderdeel van de afwegingen die worden gemaakt.

De handreiking 50% lokaal eigendom geeft richting aan gemeenten om hier op lokaal niveau beleid voor te ontwikkelen. In dat beleid kan het geborgd worden. Voor welke termijn dat is, is afhankelijk van wanneer het beleid weer aan herziening toe is.

Onderdeel van de RES 1.0 is een handreiking die gemeenten helpt om invulling te geven aan de ambitie om 50 % lokaal eigendom te realiseren. Het is aan gemeenten om deze doelstelling vast te leggen in lokaal beleid. De regio handhaaft hier niet op, maar houdt het onderwerp wel op de agenda.

In de handreiking 50% lokaal eigendom laat de regio zien hoe de gemeenten invulling kunnen geven aan lokaal eigenaarschap en wat daar onder wordt verstaan. Vervolgens is de concrete invulling lokaal maatwerk. Gemeenten hebben zich in de concept-RES al gecommitteerd aan het streven naar 50% lokaal eigendom. Zie pagina 36 van de concept-RES.

In de concept-RES is in Noordoost Brabant afgesproken dat alle betrokken partijen voor minimaal 50 % lokaal eigendom gaan  bij wind en grootschalige zonprojecten(>15 kWp). Zie pagina 36 van de concept-RES.

Streven is juist om de lusten lokaal te benutten. Met het streven naar 50% lokaal eigendom willen gemeenten juist voorkomen dat de lusten (volledig) naar buitenlandse investeerders gaan.

De subsidie is onderdeel van de totale businesscase, om de onrendabele top te financieren. Kortom, zonder subsidie is het op dit moment niet rendabel om zonne-energie of windenergie op land te exploiteren. Indien de lokale partij echt als eigenaar deelneemt, deelt die zowel in de inkomsten, waaronder de subsidie, als in de kosten.

In Noordoost Brabant hebben alle gemeenten zich gecommitteerd aan de opgave voor zowel warmte als elektriciteit. Gemeenten werken nu lokaal uit hoe er invullingen gegeven kan worden aan de opgave. Voor elektriciteit via het vormgeven van beleid wind en zon en voor warmte via de Transitievisie Warmte.

De (voorgenomen) lokale invulling wordt vervolgens gemonitord en besproken binnen de RES.

In Noordoost Brabant is gekozen voor een lokale resultaatverplichting vanuit de gedachte dat de besluitvorming over zaken met grote lokale impact het best is gediend door te zorgen dat de gemeenteraad goed in positie is. De handreiking overwegingskader biedt gemeenten hierbij aanknopingspunten voor een zorgvuldige afweging van de maatschappelijke opgaven, bijvoorbeeld over (regionale) ruimtelijke inpassing.  De stuurgroep is zich bewust van het risico dat versnippering een effect is. Hiervoor is het belangrijk dat het regionale gesprek gevoerd wordt en deze ongewenste ontwikkeling tijdig wordt gesignaleerd en waar mogelijk wordt geoptimaliseerd.

De leden van de klankbordgroep op dit moment zijn hier te vinden.

De gemeenten in Noordoost Brabant, de waterschappen Aa en Maas en De Dommel, de provincie Noord-Brabant en Enexis als netbeheerder werken samen aan de RES NOB. Namens alle partijen zit een bestuurder (wethouder, lid van het dagelijks bestuur, gedeputeerde en directielid) in de stuurgroep. Dit zijn de wethouders/bestuurders  met duurzaamheid in hun portefeuille. De verantwoordelijkheid van de stuurgroep is om de RES 2.0 voor vaststelling door de colleges en/of gemeenteraden of algemeen besturen door te geleiden.

Naast de provincie Noord-Brabant en de 15 gemeenten in noordoost Brabant, vormen de waterschappen de derde overheidsorganisatie die onderdeel uitmaakt van de RES-organisatie en in de Stuurgroep zit. De Waterschappen hebben daarnaast een actieve rol in het zoeken naar innovaties en de koppeling met andere opgaven. Voor meer informatie over de rol van waterschappen, zie deze pagina van het Nationaal Programma RES.

Het Waterschap heeft zich net als alle andere partijen gecommitteerd aan de regionale opgave elektriciteit en warmte. Zij heeft geen resultaatverplichting elektriciteit zoals gemeenten die kennen. Zij denken uiteraard binnen de gemeente waar zij eigendommen hebben actief mee.

De energiecoöperaties zijn vertegenwoordigd door het regionale platform energiecorporaties en hebben een belangrijke rol bij het creëren van lokaal eigenaarschap in projecten van onze energietransitie.

In de Omgevingswet wordt onder participatie het volgende verstaan: ‘het in een vroegtijdig stadium betrekken van belanghebbenden bij het proces van de besluitvorming over een project of activiteit’ (vlgns de toelichting bij het Omgevingsbesluit, Stb. 2018, 290, p.131). In het Klimaatakkoord wordt echter uitgegaan van een uitgebreidere opvatting van participatie. De invulling van de term ‘participatie’ en alles wat ermee samenhangt wordt in de ‘Handreiking participatie in duurzame-energieprojecten’ op de site van het Klimaatakkoord verder uitgelicht.

Het Klimaatakkoord stelt dat draagvlak en acceptatie gerealiseerd kunnen worden als besluitvorming transparant is en de lusten en lasten van maatregelen in het Klimaatakkoord eerlijk verdeeld worden. De eerlijke verdeling van lusten en lasten moet breed geïnterpreteerd worden: niet alleen financieel maar ook en voornamelijk ruimtelijk en sociaal. Dit kan bijvoorbeeld vorm krijgen door burgers en bedrijven bij hernieuwbare energie op land de kans te geven om mee te denken over waar projecten gerealiseerd worden, zoals gebeurt in de vorming van Regionale Energiestrategieën (RES’en). Indien gewenst kunnen burgers en bedrijven ook deelnemen in het project zelf, zowel financieel door mee te investeren, als in het proces en het ontwerp van  het energieproject. Verschillende vormen van participatie die kunnen worden aangeboden zijn samengevat in de Participatiewaaier op de site van het Klimaatakkoord. (Bron: Q&A over afspraken participatie en lokaal eigendom in Klimaatakkoord van Energie Samen, de Natuur- en Milieufederaties, de NVDE, Holland Solar en NWEA).

Gemeenten zijn het aanspreekpunt voor lokale plannen en inwoners, de RES-regio is het aanspreekpunt voor regionale vraagstukken. Zie pagina 35 van de RES 1.0.

Ja, hoewel de vraag wat wel en niet goed is nooit zwart-wit beantwoord kan worden. Eisen en afspraken liggen onder meer vast in het Klimaatakkoord, de Regionale Energiestrategieën (RES’en), gemeentelijke beleidskaders (indien vastgelegd), de wettelijke kaders uit de Omgevingswet en de gekozen richting in de verschillende omgevingsvisies (NOVI, POVI, GOVI). Het klimaatakkoord en de RES’en beschrijven de bredere klimaatdoelen die aanleiding vormen voor projecten en geven richting aan de gewenste vormen van participatie. De Omgevingswet en omgevingsvisies geven regels en kaders mee voor participatie en de inpassing van projecten in de fysieke leefomgeving.

Gemeente, provincies, Rijksoverheid en de brancheorganisaties van de zon- en windsector hebben het Klimaatakkoord ondertekend. De brancheorganisaties hebben participatie ook in de Gedragscodes voor Zon op Land en voor Windenergie op Land vastgelegd. Deze brancheorganisaties vertegenwoordigen de overgrote meerderheid van de bedrijven in de sector. Ook vele lokale coöperaties en omwonendenorganisaties zijn verbonden met landelijke organisaties die het Klimaatakkoord hebben ondertekend. Overheden, brancheorganisaties en energiecoöperaties zijn dus aanspreekbaar op hun gedrag inzake participatie. (Bron: Q&A over afspraken participatie en lokaal eigendom in Klimaatakkoord van Energie Samen, de Natuur- en Milieufederaties, de NVDE, Holland Solar en NWEA).

Dat kan vaak op verschillende manieren. De initiatiefnemers van een windpark of zonneveld beginnen met een zogenaamde 'omgevingsdialoog'. Hierbij gaan de initiatiefnemers met de direct omwonenden in gesprek om hun mening en wensen over de plannen op te halen. De initiatiefnemers informeren u dan ook over mogelijkheden om te investeren in het windpark of zonneveld. De rol van de gemeente bij het informeren van omwonenden en andere belanghebbenden, is afhankelijk van de grootte van project en de invloed op de omgeving. Als er een formeel verzoek bij de gemeente binnenkomt, dan start de zogenaamde 'procesparticipatie'. Hierbij gaat de gemeente in gesprek met direct omwonenden en andere belanghebbenden om hun zorgen, mening en ideeën over de plannen te op te halen. Hoe de gemeente dit organiseert is maatwerk per project en is afhankelijk van de plaats, de grootte van project en de invloed op de omgeving.

De opgave moet gerealiseerd worden. In Noordoost Brabant zijn gemeenten zelf verantwoordelijk voor de manier waarop zij invulling geven aan hun lokale resultaatsverplichting. Het is aan gemeenten om te werken aan draagvlak onder hun inwoners voor de lokale projecten voor de grootschalige opwek van duurzame energie. Hiervoor kunnen zij onder meer gebruik maken van de handreikingen die vanuit de regio zijn ontwikkeld (bijvoorbeeld die over 50 % lokaal eigendom).

Het proces richting de RES 2.0 is nog niet vormgegeven, maar vanuit de RES zal informatie over de stand van zaken van de RES beschikbaar worden gesteld gedurende het proces. Participatie in beleids- en projectvorming zal door gemeenten worden vormgegeven maar wel op basis van duidelijke kaders en handreikingen.

De RES 1.0 richt zich primair op de opgave voor 2030 en sorteert voor op de opgave voor 2050. Voor de periode na 2050 worden geen plannen gemaakt binnen de RES. De doorkijk van 2030 naar 2050 is al complex en vol van aannames. De ontwikkelingen op alle fronten na 2050 zijn zo onzeker dat hier nog geen rekening mee gehouden kan worden.

In de RES richten we ons op bewezen vormen van duurzame energie die voor 2030 te realiseren zijn, zowel technisch als vanuit financiën. Op dit moment zijn dat zon- en windenergie. Ontwikkelingen op het gebied van duurzame energiebronnen houden we scherp in de gaten. 

Leidend principe nr. 7 uit de concept-RES luidt: "We beogen een adaptieve benaderingen staan steeds open voor innovatieve ontwikkelingen om betere (technisch en financieel haalbare) keuzes te maken”

Zie ook deze pagina van het NPRES.

Vanuit netwerkperspectief en maatschappelijke kosten door investeringen is het net, is het algemene beeld nu dat een ratio van 50-50 ideaal is. Iedere gemeente stelt zijn eigen energiemix samen. Hierbij is het netwerk en de daarmee gemoeide maatschappelijke kosten een overweging die wordt meegenomen. Partijen hebben in de RES een handreiking overwegingskader opgesteld die gemeenten helpt bij het maken van de overwegingen.  Er kan nu nog niets gezegd worden over de gemoeide investering. Het is daarbij ook de vraag naar welke investering(en) wordt gekeken.

Voor meer informatie over de gezondheidseffecten van windmolens, zie: https://www.rivm.nl/nieuws/overzicht-van-literatuur-over-gezondheidseffecten-geluid-windturbines

Voor informatie over regelgeving die geldt bij het plaatsen van windmolens, zie: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/geluidsoverlast/vraag-en-antwoord/welke-regels-gelden-er-voor-het-plaatsen-van-windmolens-vlakbij-een-woonwijk

Kernenergie is niet een van de energiebronnen die binnen de RES wordt overwogen. De RES focust zich op technieken die bewezen en te realiseren zijn voor 2030. Op dit moment zijn dat wind en zon. Kernenergie kent nog een lange ontwikkel- en realisatieperiode. Mogelijk zelfs tot na 2050. Voor meer informatie, zie deze pagina op de gespreksassistent van het NP RES.

Aquathemie is één van bronnen die in beeld is gebracht en potentie heeft en in de lokale plannen wordt meegenomen. De waterschappen onderzoeken op dit moment wat de exacte mogelijkheden en potentie is voor aquathermie.

De productie van hernieuwbare elektriciteit uit biomassa en biogas wordt niet meegeteld in de RES.

Landschappelijke kwaliteit vormt een belangrijk thema bij de invulling van de RES. Vanuit regionaal perspectief is een visie opgesteld welke onderdeel is van de handreiking overwegingskader. Gemeenten nemen dit mee in hun overwegingen.

Onderdeel van de RES 1.0 is een overwegingskader dat gemeenten helpt verschillende belangen op een weloverwogen manier af te wegen. Impact op landschap, natuur en milieu is een onderdeel van dit overwegingskader. Gemeenten zullen biodiversiteit specifiek per locatie/gebied moeten meewegen.

Er zijn vormen van lokale participatie waarbij de opbrengsten terugstromen in een lokaal fonds. Een dergelijk fonds zou ook kunnen worden aangewend voor lokale natuurontwikkeling. Het is aan gemeenten om dergelijk fonds vorm te geven.

De netbeheerders (TenneT en Enexis) zijn verplicht om alle aanvragen aan te sluiten op het net (de zogenaamde aansluitplicht). Op dit moment is de capaciteit nog onvoldoende, daarom moeten de netbeheerders de komende jaren flinke investeringen doen in het uitbreiden van het elektriciteitsnetwerk.

Wettelijk zijn de netbeheerders verantwoordelijk. Voor het landelijke hoogspanningsnet is dat TenneT en voor de regio. Voor het middenspanningsnet is dat voor onze regio Enexis.