AANLEIDING EN  DOELGROEP

De aanleiding voor het creëren van dit onderdeel van de Energiewerkplaats is het Klimaatakkoord van 2019 en het daarin verwoorde streven naar 50% lokaal eigendom (‘Streven’). Dit onderdeel is samengesteld door mr. Jan Albert Timmerman van RenewabLAW.  RenewabLAW doet dat in opdracht van het programma Sociale Innovatie Energietransitie. Dit onderdeel is primair bestemd voor medewerkers van gemeenten in de Provincie Noord-Brabant en hun adviseurs om hen optimaal te informeren over de juridische stand van zaken wat betreft het Streven. Doordat dit onderdeel vrij toegankelijk is, kunnen ook alle andere personen die gebruik maken van de Energiewerkplaats (en rechten hebben tot dit onderdeel) kennis van de inhoud nemen.

Omdat het Streven een reflectie is van hoe (financiële) participatie van de lokale omgeving eruit kan komen te zien en die participatie weer van belang is voor draagvlak voor hernieuwbare energieprojecten, wordt er ook aandacht besteed aan (proces en financiële) participatie en de rol van draagvlak bij (het vergunnen van) hernieuwbare energieprojecten.

INLEIDING

De tekst uit het Klimaatakkoord dienaangaande is als volgt:

“Om de projecten voor de bouw en exploitatie van hernieuwbaar op land in de energietransitie te laten slagen, gaan in gebieden met mogelijkheden en ambities voor hernieuwbare opwekking, partijen gelijkwaardig samenwerken in de ontwikkeling, bouw en exploitatie. Dit vertaalt zich in evenwichtige eigendomsverdeling in een gebied waarbij gestreefd wordt naar 50% eigendom van de productie van de lokale omgeving (bewoners en bedrijven). Investeren in een zon –en/of windproject is ondernemerschap. Dat vergt ook mee-investeren en risico lopen. Het streven voor de eigendomsverhouding is een algemeen streven voor 2030. Er is lokaal ruimte om hier vanwege lokale project-gerelateerde redenen van af te wijken. Hierbij wordt ook in acht genomen de bijzondere positie van de waterschappen, die zowel lokale ontwikkelaar zijn als decentrale overheid met een verduurzamingsopgave van hun eigen bedrijfsprocessen.”

VEEL MENINGEN; VEEL ONDUIDELIJKHEID

Het Streven heeft al veel pennen in beweging gebracht en meningen te over hoe dit uit te leggen en vervolgens in praktijk te brengen. In het onderzoek vanuit het programma Sociale Innovatie in Energie (SIE) met de naam “Bevindingen interviews 50% Participatie” zijn meningen samengebracht van verschillende organisaties en het beeld is divers.

Dat onduidelijkheid bestaat is overigens volstrekt logisch. Immers, het Klimaatakkoord, en dan meer specifiek het deel over 50%, is een onderhandelde tekst waar alle partijen aan de tafel bij het Klimaatakkoord zich in moesten kunnen vinden. Hoe dat verder uitgelegd moet worden werd en wordt bewust niet toegelicht en is dan ook opengelaten.  

JURIDISCHE (ON)MOGELIJKHEDEN

Maar wat is nu waar vanuit een juridisch perspectief? Is het zo dat ‘50% lokaal eigendom’ ruimtelijk niet relevant is en dus niet bij de vergunningverlening kan worden afgedwongen? Of zijn er beleidsmatige dan wel privaatrechtelijke manieren waarmee dit wel kan? Is het zo dat je het Streven mag afdwingen bij ontwikkelaars van zon- of windprojecten (resultaatverplichting) of mag je ze enkel tot een inspanning daartoe verplichten (inspanningsverplichting)? En hoe objectiveer je nu een aanbod van een ontwikkelaar aangaande het Streven als dat in concurrentie met andere ontwikkelaars is ingebracht?  

Helaas zijn veel van deze vragen ‘te vers’ en hebben rechters of de wetenschap zich nog niet expliciet over deze materie uitgesproken. Gemeenten zijn dan ook zoekende en de centrale overheid geeft ook geen echte richting en lijkt het niet te interesseren, zolang de ‘CO2-tonnenjacht’ maar slaagt.
Maar wat in ieder geval niet effectief lijkt te zijn, is om beleid te maken om uiteindelijk door de Raad van State teruggefloten te worden met alle consequenties. Ook is het evident dat je als overheid en ingekaderd vanuit behoorlijk bestuur, je niet het beeld wenst te laten ontstaan dat je over 1 nacht ijs bent gegaan; al het beleid inzake het Streven zal altijd zorgvuldig, proportioneel moeten zijn en je moet transparant willen en kunnen zijn waarom en hoe je tot het gekozen beleid bent gekomen.

Veel onduidelijkheden dus en weinig handelingsperspectief……. Laat nu juist die onduidelijkheid en het gebrek aan handelingsperspectief fnuikend zijn voor het slagen van de energietransitie, mede ook omdat juist het Streven bij de RES’en geborgd moet worden.

Dat beeld komt ook tot uiting bij gemeenten. Er bestaat geen eenduidigheid over de wijze waarop het Streven door gemeenten mag dan wel moet worden vertaald in beleid en regelgeving. Sommige gemeenten nemen het Streven 1-op-1 over, anderen maken geen beleid op dit onderwerp en weer anderen nemen een plicht op dat hernieuwbare energieprojecten minimaal voor 50% in lokaal eigendom zijn (soms met daarbij een verplichte afdracht aan een gebiedsfonds). 

HANDELINGSPERSPECTIEF

Het doel van dit onderdeel van de Energie Werkplaats Brabant is nu om voor gemeenten alle relevante (juridische) informatie bijeen te brengen in het kader van het Streven opdat zij volledig geïnformeerd tot een keuze kunnen komen. Deze sectie dient niet om gemeenten van advies te dienen of heeft een voorkeur voor één bepaalde uitleg van het Streven. Om het anders te formuleren; dit onderdeel heeft ten doel gemeenten te ondersteunen bij hun zoektocht naar een juridisch correcte implementatie van het Streven. Niets meer en niets minder. Wij geven geen advies maar hopen met informatie gemeenten en adviseurs te helpen bij de besluitvorming.

Daarom tref je in mappen van dit onderdeel per onderwerp relevante voorbeelden waarop het Streven in de praktijk is gebracht, uitspraken, juridische analyses en (door bepaalde partijen) bepleitte) ‘best practices’.

Als je relevante informatie hebt die ontbreekt in dit onderdeel van de werkplaats, dan horen wij dit graag. Wij zullen dan in overleg met je beoordelen of en waar die informatie een plek te krijgen. 

Contactpersoon:

Martijn Messing

E martijn.messing@turnbright.nl

T 06 46 23 68 39

INHOUDSOPGAVE

1. Praktijkvoorbeelden gemeenten toepassing streven 50% uit klimaatakkoord (landelijk)
1.1 Noch een streven, noch plicht 50%
1.2 50% lokaal als inspanningsplicht
1.3 50% lokaal als resultaatplicht

2. RES Noord-Brabant en streven 50% uit klimaatakkoord 

3. Publicaties en andere relevante juridische documenten
3.1 Wet- en regelgeving
3.2 Opinies/blog/brochures
3.3 Adviezen
3.4 (Wetenschappelijk) onderzoeken
3.5 Jurisprudentie
3.6 Beleid